Is Noord-Holland klaar voor de bever?

Herintroductie

Lange tijd kenden we de bever alleen van natuurdocumentaires uit verre landen, of natuurlijk de Fabeltjeskrant. Na hier bijna 200 jaar geleden te zijn uitgeroeid, zou dit ruim één meter lange knaagdier al helemaal niet in het moderne Nederland kunnen leven, dachten we. Toch startte in 1988 een herintroductie programma dat na een aarzelend begin een onverwacht hoge vlucht nam. In korte tijd werden alle provincies her-gekoloniseerd. Behalve Noord-Holland. Maar dat lijkt nu te veranderen. Hangt er sensatie in de lucht en gaat de bever zich bij ons vestigen? En wat staat Noord-Holland dan te wachten op gebied van natuur en landschap?

Geen bever was zijn leven zeker

De mens had vroeger vele redenen om de bever het leven zuur te maken. Ze werden bij bosjes gevangen vanwege hun gewilde pelzen. Maar hun vlees was eveneens begeerd, want je kon er de Christelijke voorschriften mee omzeilen dat je geen vlees mocht eten in de vastentijd. Waterdieren mocht je namelijk wel eten, al werden daar eigenlijk vissen mee bedoeld. Met de platte geschubde staart was het toch eigenlijk een vis, of niet? Plus brak er ook wel eens een koe zijn poot omdat hij door een beverhol zakte. Excuses genoeg dus om de bever vogelvrij te verklaren. In 1826 werd bij de IJssel de laatste Nederlandse bever gedood.

Overal bevers behalve in Noord-Holland

Sinds zijn herintroductie is de bever met een spectaculaire opmars bezig. Na de eerste uitzettingen in de Biesbos en de Gelderse Poort namen ze slechts langzaam toe. Maar vanaf 2000 gaat het razendsnel en hebben ze via de grote rivieren en hun zijarmen, vrijwel heel Nederland bevolkt. Alleen Noord-Holland bleef een witte vlek. Juist omdat die rivieren niet door onze provincie komen. En deels door de barrières die Noord-Holland van de rest van Nederland scheiden. Bevers zouden toch in staat moeten zijn vanuit Flevoland (waar ze overal zitten) via de randmeren en het Markermeer, Noord-Holland te bereiken. Gek genoeg gebeurde dit maar niet.

Bevers kondigen zich aan

In 2021 doken bij Muiderberg en de Diemer Vijfhoek de eerste bevers op. Plus een opmerkelijk individu bij Velsen. Staan we aan de vooravond van een hervestiging? Maar wat staat ons dan te wachten? Gaan bevers het waterpeilbeheer overnemen van de hoogheemraadschappen? Bevers staan immers vooral bekend als waterbouwkundigen. Krijgen we daarom beverdammen, instortende dijken, overstromingen?  En wat gaan ze met onze bomen doen? En onze landbouwgewassen? 

De gevolgen

Omvangrijke dammen zullen in Noord-Holland niet gaan voorkomen en daarmee ook geen overstromingen. Bevers bouwen alleen dammen in stromende rivieren om zo het peil te kunnen verhogen. In stilstaand water heeft dat geen zin. Bevers zullen zich ook aan ons landschap moeten aanpassen. Noord-Holland is open, er zijn weinig bossen langs wateren en de waterstand is al hoog. De Plassen van het Gooi, de Vechtstreek, moerasjes in veenweidegebieden en natuurgebieden langs het IJmeer, de Markerwaard en het IJsselmeer, zijn mogelijk de plekken waar bevers zich gaan vestigen. Daar zullen ze zich ongetwijfeld op de plaatselijke bosjes storten, die daardoor opener worden. Want knagen, dat moeten ze wel. En ook boombladeren eten. Hun strikt vegetarische menu vullen ze verder aan met oever- en waterplanten en hun wortels. Zo zullen ze een grote hulp zijn voor vrijwilligers die verruiging en bosvorming willen voorkomen. Landbouwgewassen lusten ze ook, vooral mais en bieten. Maar meldingen van grootschalige vraatschade zijn in Nederland afwezig. Mogelijk omdat ze niet graag verder dan 20 meter van water afgaan.

Noord-Holland klaar voor bevers?

Dan blijft over het risico voor onze dijken en oevers. Bevers kunnen die inderdaad ondergraven voor hun holen en burchten. Elders in Nederland wordt hiermee al veel ervaring opgedaan. Tot nu toe blijken maatregelen eenvoudig te nemen. Risico’s ontstaan waar permanent dieper water tegen dijken aan staat. Of waar steile oevers voorkomen. Door het bij de dijken droog te houden of oevers af te vlakken, hebben bevers geen interesses meer om daar te graven. Op andere plekken worden zelfs speciale beverkades aangelegd, waar bevers veilig hun holen en burchten kunnen maken. Zo kunnen we met een gerust de geboorte van de eerste Noord-Hollandse bever afwachten. Wie weet gebeurt dat komend jaar.