De leeuw in Nederland

Onopvallende schutkleuren

Door hun schutkleuren vallen deze dieren niet op en met hun grote kaken pakken ze iedere prooi die ze tegen het lijf lopen. Leeuwen kom je niet graag in het wild tegen. Waarschijnlijk denk je in Nederland veilig te zijn, maar niets is minder waar… Je kunt hier juist leeuwen tegenkomen op zanderige plekken zoals de duinen of de heide.

Verscholen roofdier

Gelukkig hebben we het niet over de grote katachtigen die we kennen uit Afrika en Azië, maar over een wat kleiner type leeuw: de mierenleeuw. Mierenleeuwen zijn insecten en de larven zijn maar zo’n 10 mm groot. Mensen hoeven dus niet bang te zijn, maar andere kleine insecten, zoals mieren, des te meer! Meestal houden ze zich redelijk verborgen in het zand, waarschijnlijk ben je al heel vaak aan ze voorbij gelopen. Mierenleeuwen zijn, net als hun naamgenoten, echte carnivoren en vangen hun prooien op een brute manier.

Gevaar tussen de zandkorrels

Larven van mierenleeuwen maken met hun achterlijf en poten een kuil in het zand. Zelf verstoppen ze zich in het midden onderin het kuiltje. Alleen twee enorme kaken steken dan uit. Dat moet een angstaanjagend gezicht zijn voor een passerende mier! Als je niet oplet, glij je zo een stukje de kuil in: een doodvonnis. Mierenleeuwen wachten alert in hun kuil. Prooien die in het kuiltje raken, worden bekogeld met nog meer zand. Alle grip raakt kwijt, de prooi raakt uitgeput en valt steeds dieper de kuil in. Daar wachten de bek en de kaken van de leeuw. Met de kaken spuit de mierenleeuw verteringsstoffen in zijn prooi, deze lost van binnenuit op en kan worden leeggezogen. Wat eens een vitaal insect was, is nu niets meer dan een leeggezogen omhulseltje. Dat omhulsel wordt weggeslingerd en het is weer wachten op de volgende misstap.

Gedaantewisseling

Het grootste deel van hun leven, leven mierenleeuwen als larve vlak onder de grond, meestal twee of drie jaar. Als de kaken hun werk gedaan hebben en de larven groot genoeg zijn geworden, maken ze een cocon van zand en verpoppen zich. Een totaal andere gedaante van een paar centimeter lang komt dan tevoorschijn uit het zand: een libel-achtig insect. Ze zijn vooral ’s nachts actief en fladderen dan wat onhandig rond. Met zijn vleugels leeft de mierenleeuw maar iets meer dan een week. Eten is overbodig, alles draait om het vinden van een partner, paren en eitjes leggen. Deze worden in het zand gelegd en het hele proces kan opnieuw beginnen.

Netvleugeligen

In Nederland komen twee soorten mierenleeuwen voor: de gewone/gevlekte mierenleeuw en de zwartkopmierenleeuw. Je kunt ze dus tegenkomen op kaal, droog zand. Het makkelijkste zijn de kuiltjes van de larven te vinden, bijvoorbeeld langs een zandpad. Het liefste op een droog plekje zodat de kuil niet nat wordt. De volwassen dieren kun je herkennen aan hun dikke voelsprieten en dat ze hun vleugels in rust opvouwen als een dakje. 

Mierenleeuwen vallen onder de netvleugeligen, net als gaasvliegen. Het is een wat onderbelichte groep insecten, vandaar dat Waarneming.nl vorig jaar opriep ze meer aandacht te geven. EIS, NJN en JNM zijn toen een project gestart om de 90 soorten die er ongeveer in Nederland voorkomen, in kaart te brengen en aanknopingspunten te bieden om de verschillende soorten te kunnen herkennen. Er is namelijk nog geen Nederlandstalig werk om alle soorten te determineren, maar gelukkig zijn ze hard op weg.

Gegrepen door deze bijzondere groep insecten? 

Check dan ook even de projectpagina van EIS waar je je kunt abonneren op de speciale gaasvliegennieuwsbrief. Lijkt het je in algemene zin leuk om soorten te monitoren? Kijk dan eens op onze pagina over monitoringswerk!

Versnelde opname (30 sec) van een mierenleeuw die zijn kuiltje maakt: Time-lapse recording of pit construction by an antlion (Euroleon nostras). - YouTube