Een nieuwe koning dient zich aan; vogeltrek verandert

Dwaalgast laat zich zien

Door: Peter Mol

Nu het weer oktober is, barst ook de zangvogeltrek weer los. Miljoenen vogels uit Scandinavië, Noord- Rusland, de Baltische landen en het noorden van Polen en Duitsland, passeren deze weken ons land. Denk daarbij vooral aan vinken, sijzen, kepen, veldleeuweriken, graspiepers, spreeuwen, zanglijsters, kramsvogels en koperwieken. Uit tellingen blijkt dat de vogeltrek volop in verandering is. Zo voltrekt zich een sterke afname van algemene soorten als veldleeuwerik en spreeuw. Maar niet alle veranderingen komen hier aan het licht. Een kleine onopvallende vogel, die tot 30 jaar geleden nog een uiterst zeldzame dwaalgast was, is buiten de trektelposten om met een mysterieuze opmars als doortrekker bezig: de bladkoning! En niemand die begrijpt hoe dat kan. Want Nederland ligt in dit geval helemaal niet op de route naar de overwinteringsgebieden. Merkwaardig, waarom verschijnen hier dan steeds meer bladkoningen?

Kleine zangvogel

De bladkoning is een kleine zangvogel die het midden houdt tussen een tjiftjaf en een goudhaan. Een onopvallende verschijning dus, met een hard en scherp roepje, een lang doorlopende wenkbrauwstreep en twee markante lichte streepjes op beide vleugels. Het zijn vogels die zich het liefst ophouden in de kronen van dichte hoge struiken en jonge loofbomen van vooral populieren en wilgen. Daar jagen ze rusteloos op vliegende insecten door ze van de bladeren te plukken of als een helikopter achterna te vliegen. Doortrekken doen ze vooral van bosje naar bosje en zelden over een trektelpost. Tot zo’n 30 jaar geleden werden ze sporadisch in Nederland gezien en dat was niet vreemd, want ze hadden hier niets te zoeken.

Geen toeval

Bladkoningen broeden namelijk in het noorden van Siberië, ten oosten van de Oeral. Het overwinteringsgebied is Zuid Oost Azië. Nederland ligt helemaal niet op de route, dus was de bladkoning een incidentele dwaalgast. Kan gebeuren, een enkel exemplaar dat de verkeerde kant opvliegt. Maar vooral de afgelopen 20 jaar voltrok zich een gestage toename van waarnemingen. Eerst ging het om een tiental individuen, maar nu verschijnen de meeste jaren al honderden bladkoningen als dwaalgast in ons land. Dat is geen toeval meer. Dan ben je een gewone doortrekker. Soms hangen bladkoningen vele dagen rond op een insectenrijke plek. En dat hoeven geen top natuurgebieden te zijn. Ze verschijnen tegenwoordig overal in aantrekkelijke bosschages, tot en met in parken en zelfs tuinen aan toe.

Zie je ze?

Het is een groot raadsel hoe dit allemaal mogelijk is. Dat de bij ons verschijnende bladkoningen alsnog door vliegen naar Zuid Oost Azië lijkt onwaarschijnlijk. Dan zouden ze nog zo’n 7.000 kilometer moeten doorvliegen. Hebben bladkoningen ergens in West Afrika of Zuidwest Europa een nieuw overwinteringsgebied gevonden? Dat zou veel verklaren, maar daar is nog geen enkel bewijs voor. In Nederland blijven ze in ieder geval niet. Bladkoningen arriveren meestal vanaf eind september en zijn eind oktober weer verdwenen. In het voorjaar worden ze vrijwel niet gezien. Let dus goed op of je deze weinig bekende vogel in de natuur of de parken en tuinen in je omgeving ziet en meld dit op www.waarneming.nl . En laat dichte en hoge struiken daar lekker groeien, want dat zijn de insecten supermarkten voor vogels als de bladkoning. Op een dag gaan we zeker horen waar ze nu eigenlijk heengaan. Nu hebben we nog een heerlijk mysterie...