Verhalen vol passie: Ratteneiland

Ratteneiland in Landsmeer

Groene vrijwilligers werken met veel passie aan hun terreinen. In elke nieuwsbrief vertellen we één ‘groen verhaal vol passie’. 

Hoe dit schiereiland aan zijn naam is gekomen, is niet ingewikkeld: zo’n 100 jaar geleden wemelde het hier van de ratten. Waaròm ze daar zo graag waren, is evenmin ingewikkeld: er werd huisvuil gestort. Wat is er nou lekkerder als rat om je kostje bij elkaar te scharrelen tussen het huisvuil van de Amsterdammers? Ratteneiland, alleen de naam al is voldoende reden om de coördinator van de daar actieve vrijwilligersgroep te vragen naar zijn passie voor deze plek.

Van drijftil naar natuurterrein

Hans Jansen, gepensioneerd vliegtuigbouwer bij het Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium: “Het eiland is ontstaan als drijvend eiland. In die tijd gingen er mensen met hun bootje heen om in de Kerkebreek te zwemmen. In de jaren ’50 van de vorige eeuw is er een sportpark aangelegd, maar met het drassige bosje werd niks gedaan. Uiteindelijk is het door verlanding aan de vaste wal gegroeid.” Als we in de historie van Ratteneiland duiken, ontdekken we dat het voornamelijk rietland was waar bomen in groeiden. Het enige menselijke gebruik waren kinderen die er boomhutten maakten en over het hek klommen om illegaal het zwembadterrein op te komen. Doordat het met rust werd gelaten, ontwikkelde het langzaam tot een interessant natuurterrein. Eerst kwam de gemeente er nog elk jaar om te maaien, maar toen dat niet meer rendabel was, kon de natuur volledig haar gang gaan.

Ratjetoe

Er kwam een ratjetoe aan vegetatie: berken kregen voet aan de grond, het riet werd dunner, veenmosvegetatie verscheen en de indrukwekkende koningsvaren vestigde zich er. Hans geeft geschiedenisles: “Begin jaren ’80 kwam het gebied in het vizier van IVN. Men realiseerde zich dat het een bos zou worden als er niets werd gedaan. Vanaf 1985 heeft gemeente Landsmeer het beheer overgedragen aan IVN Twiske. Er werd een beheerplan opgesteld en het uitgangspunt was om dit natte veenmosrietland te behouden.” Dat klinkt natuurlijk vrij simpel, maar ‘nat’ betekent in dit geval ‘drassig, blubberig en erg moeilijk begaanbaar’. “Met gebruik van het hout van de bomen die werden verwijderd werd een ‘knuppelpad’ aangelegd, dat helemaal rond loopt. Zo is het gebied toegankelijk gemaakt. Er is nog wel eens over gesproken om het pad te vervangen door een vlonder pad, maar dat is onbetaalbaar. Bovendien is dit uniek!”

Oerwoud van koningsvaren

In een ouderwets getypte broedvogelinventarisatielijst uit het voorjaar van 1986 wordt melding gemaakt van nesten van onder andere winterkoninkjes, een sprinkhaanrietzanger, kleine karekieten en een rietgors. Die winter heeft er een houtsnip gewoond en er werden regelmatig waterrallen aangetroffen. In 1993 werd het natuurpad officieel geopend door de burgemeester. “Regelmatig voeren we onderhoud uit aan het pad door gebruik te maken van hout uit het gebied zelf,” vertelt Hans. “Als je er in de zomer overheen loopt, tussen de metershoge koningsvaren door, waan je je in een oerwoud!” In 2019 werd Hans coördinator van de vrijwilligersgroep. “Ik heb toen advies ingewonnen bij Peter Mol van Landschap Noord-Holland. Op zijn advies hebben we het beheerplan aangescherpt. Toen bleek ook dat we de aanwezige paddenpoelen nodig moesten uitdiepen; ze groeiden helemaal dicht. Dat is gedaan en het is prachtig geworden. Ik heb toen het certificaat gehaald om met de eenassige trekker te mogen maaien. Zo blijft techniek ook nog een rol spelen nu ik niet meer werk.”

Paviljoen

Het grootste succes van de groep is meteen de grootste uitdaging: door het onderhoud is het doel gehaald om het drassige gebied nat te houden. Hans zegt hierover: “Om deze situatie te handhaven is er simpelweg werk aan de winkel: de twee poelen moeten open blijven, de jonge appelbessen moeten worden uitgetrokken en we moeten het pad begaanbaar houden. Waar aan de rand van het gebied reuzenberenklauw stond, hebben we snippers gestrooid. Vooralsnog lijkt dat te hebben geholpen, maar je bent er nooit klaar. Dat mensen het gebied graag bezoeken, zien we ook als succes. De meeste hondenbezitters houden hun hond gelukkig aan de lijn en dat is belangrijk voor de vogels op het eiland.” Waar natuur is, en water, verschijnt ook vaak de uitdaging van het toerisme. “Aan de rand van het sportpark wordt binnenkort een paviljoen op het water gerealiseerd,” vertelt Hans. “Dat kan gevolgen hebben voor de vleermuizen in de omgeving, zoals meervleermuizen. We hebben daarom geprobeerd te bedingen dat het paviljoen om 22.00 uur dicht zou gaan, maar dat is helaas niet gelukt.”

Lekker relaxed werken

De groep vrijwilligers die er werkt is klein, maar trouw. “We werken met acht vaste vrijwilligers en daarnaast zijn er wat mensen die met enige regelmaat komen. Elk jaar doen we mee met het Fête de la Nature en de Natuurwerkdag. We hebben hele goede contacten met lokale kranten voor de benodigde publiciteit. Daar komen altijd voldoende mensen op af zodat we de wat grotere klussen kunnen aanpakken.” Nieuwe vrijwilligers, los of vast, kan de groep goed gebruiken: “Onze nieuwste aanwinst is iemand die de natuurgidsenopleiding van IVN volgt en zo bij onze groep terecht kwam. Het groepsgevoel is op een prettige manier aanwezig, vertelt Hans: “We zeiden het onlangs nog tegen elkaar: we zitten elkaar niet op de huid en werken lekker relaxed als groep.”

Nieuwe vrijwilligers welkom

Natuurlijk ben jij ook welkom om mee te werken met deze groep. Kijk voor informatie op de site of neem contact op met Hans Jansen: cj-jansen@hetnet.nl. Bang voor ratten? Laat je daar niet door tegenhouden, want die zijn er niet meer!