Trend van scholekster op het Balgzand

Zichtbare trend 

Het zal de vogelliefhebbers onder ons niet zijn ontgaan: 2023 is door SOVON opnieuw uitgeroepen tot “Jaar Van De Scholekster.” Opnieuw omdat dit al eerder is gebeurd. Ook 2008 was “Jaar Van De Scholekster.” De reden van deze tweede nominatie is dat het in de 15 jaar die zijn verstreken sinds de eerste, het niet beter is gegaan met de bonte piet. Integendeel, de dalende trend heeft zich voortgezet. Jaarlijks neemt het aantal af met zo’n 5 procent. De problemen zijn voor de scholekster minstens zo groot als die van de grutto en de kievit. Werden er halverwege de jaren tachtig circa 250.000 van deze vogels geteld in Nederland tijdens de watervogeltelling, de laatste jaren (2020 en 2021) waren dat er circa 125.000.

Tellen op het Balgzand

Iedere maand tellen we de vogels van het Balgzand. Een van de soorten die iedere maand van het jaar aanwezig is op Balgzand is natuurlijk de scholekster. Nu vroeg ik mij af: is de dalende trend ook op Balgzand waar te nemen? Dankzij het feit dat er op Balgzand al lang maandelijks wordt geteld zijn er van vele jaren cijfers voorhanden. Met deze gedachten ben ik eens in 'onze' historie van de scholekster gedoken. In het gebied zijn er drie grote groepen scholeksters te onderscheiden, die zich altijd op vast plekken op het Balgzand bevinden. Dit gedrag kan in zijn/haar nadeel werken. Voor de scholekster is het moeilijk van gedrag te veranderen. Er bevindt zich altijd een grote groep op de dijk op het marineterrein, dit is de bovenste groep. De tweede grote groep juist daar waar je bij ’t Kuitje de dijk overgaat van binnen- naar buitendijks, op het kweldertje. En de derde groep, de onderste, op de noordwesthoek van het Kooihoekschor. Alleen bij laag water als gevolg van bijvoorbeeld oostenwind kunnen de groepen afwezig of erg klein zijn. Het is natuurlijk niet zo dat de scholeksters zich alleen daar bevinden. We zien deze vogels langs de gehele Balgzanddijk maar op de aangegeven plaatsen bevinden zich meestal de grote groepen.

Aanpak

De cijfers van de januari- en de februaritelling vanaf 2001 tot en met 2022 heb ik erop nageslagen. Ik heb bewust gekozen voor deze twee maanden omdat in maart de volwassen vogels, of in ieder geval een deel daarvan, zich uit “de soos” terugtrekken in verband met het aanstaande broedseizoen. Ik realiseer mij dat de manier waarop ik dit heb aangepakt waarschijnlijk niet wetenschappelijk verantwoord is maar een trend is er zeker uit op te maken. Ook op Balgzand is het aantal scholeksters duidelijk afgenomen. Natuurlijk is het ook zo dat de omstandigheden onder welke wordt geteld behoorlijk kunnen verschillen. Bijvoorbeeld: Is er sprake van springvloed met harde noordwestenwind dan komt het water zo hoog dat er te weinig plaats is om droge voeten te houden. Gevolg: de scholeksters wijken uit naar alternatieve plaatsen. Heeft er langere tijd een stevige oostenwind gestaan dan komt het water veel minder hoog; de wadplaten lopen niet onder en de scholeksters maken hiervan gebruik door te gaan of te blijven foerageren. Gevolg: minder waar te nemen scholeksters. Maar dit alles neemt niet weg dat de trend ook op Balgzand duidelijk is.

De oorzaak van het leed van de scholekster is veelvuldig: predatie, tekort aan voedsel, geschiktheid van de biotoop, stijgende zeespiegel, recreatiedruk: allemaal problemen rond de (ook onze) leefomgeving.

Scholeksters op het Kooihoekschor
Als we naar Balgzand kijken dan kun je stellen dat bovengenoemde problemen daar ook spelen of dreigen. Ik noem een paar voorbeelden:

• Predatie: vos en meeuwen.
• Voedsel: afname van areaal mosselbanken.
• Zeespiegel: verlies broedareaal.
• Recreatiedruk: surfers en dreigend fietspad. 

Dit doet ons beseffen dat we zuinig moeten zijn op Balgzand en dat ook moeten uitdragen. Laten we ons ervoor inzetten dat de rust blijft gehandhaafd zodat de scholekster in ieder geval plaats heeft en houdt om te rusten en foerageren. De scholekster stelt ons soms voor verrassingen, kijk maar eens naar dit nest van een scholekster open en bloot op de Balgzanddijk. Positief afsluitend kan ik melden dat de ouders van het nest op de foto twee jongen groot hebben gebracht.

Geschreven door vrijwilliger Leo Hofland