Tussenrapportage Innovatie Programma Veen

IPV een gewaagd initiatief

Door: Roel van Gerwen programmamanager IPV

Tijdens een bouwteamvergadering bij HHNK op 27 mei 2014 spreekt een gezelschap van vertegenwoordigers uit de agrarische sector, natuurbescherming, overheid en onderzoek de behoefte uit om een Innovatieprogramma Veen (IPV) op te zetten: “Een programma dat onderzoek initieert, proefprojecten opzet en werkt aan implementatie van succesvol gebleken methoden om een substantiële beperking van bodemdaling in de periode na 2021 te Landschap Noord-Holland en de Vereniging voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer Water, Land & Dijken slaan de handen ineen om samen de trekkersrol van het IPV op zich te nemen. Best gewaagd, wanneer je bedenkt dat boeren en natuurbeschermers het niet altijd per se eens zijn. Best moedig, omdat vernatting voor veenbehoud als vertrekpunt in die tijd nog weinig voorstanders kent bij de agrarische achterban. Best ruimdenkend, om je als natuurorganisatie in te zetten voor een project waarbij het accent ligt op landbouw en natuur een ‘bijvangst’ is. Best visionair, om als overheden en politiek borg te staan voor financiering en actieve ondersteuning van een programma met een lange risicoparagraaf.

Geen vergezichten, maar poten in het veen!

Vertrekpunt is de aanname dat ‘hervernatten’ van veen zal leiden tot veenbehoud en een reductie van de bodemdaling van 90%. Uitdaging hierbij is om dat te combineren met een verdienmodel voor de boer dat gelijk of beter is dan het huidige. Het IPV is daarom opgezet als proefboerderij – het multifunctioneel agrarisch bedrijf op veenweide – om het boeren op nat veen zo goed mogelijk te simuleren. Het bedrijf krijgt twee vormen van grondgebruik: natte veeteelt en natte teelten. Voor het eerste deel is al vrij snel een melkveehouder gevonden die de maatregelen op zijn bedrijf wil implementeren, met drukdrainage, weidevogelonderzoek en greppelinfiltratie. Voor de natte teelten is niemand te vinden die erin stapt. Besloten wordt om de natte teelten zelf op te pakken met vereende krachten. Al snel blijkt: innovatie vergt een lange adem, incasseringsvermogen – er gaat meer mis dan goed – en een open blik naar steeds weer nieuwe oplossingen. Er wordt gespit, geplant, gemeten, gemaaid, geploeterd en een enkele keer gevloekt. Wat is dat veen toch weerbarstig! De aanlokkelijke vergezichten van invloedrijke klimaatgoeroes lijken bar moeilijk in praktijk te brengen. Het is een proces van trial and error.

Waardevrij innoveren, zorgvuldig communiceren, kennis verspreiden

Maar intussen wordt er zoveel uitgeprobeerd, onderzocht en ontdekt, dat halverwege het IPV al een onschatbare hoeveelheid kennis en inzichten heeft opgeleverd. Als in 2019 het Klimaatakkoord wordt gepubliceerd, is daarin kennis uit het IPV ingebracht. Het Klimaatakkoord op zijn beurt geeft het IPV ook een nieuwe focus: er moet niet alleen meer bodemdaling worden tegengegaan, maar ook uitstoot van broeikasgassen. Snel blijkt dat deze twee doelen niet per definitie altijd met elkaar verenigbaar zijn. Gelukkig zijn aan het IPV uitstekende wetenschappers verbonden, die meten, monitoren, analyseren en diagnoses stellen. Zodat er steeds weer verder kan worden gezocht naar de juiste oplossingen en nieuwe verdienmodellen. Het is belangrijk om deze zoektocht waardevrij en gezamenlijk te doen. Het IPV heeft geen mening, politieke kleur of voorkeur. Het streeft naar veenbehoud, naar duurzaam bodembeheer en neemt de inkomsten van de huidige melkveehouderij als uitgangspunt. En het laat partijen in hun waarde, informeert, biedt ondersteuning en deelt kennis. Ik ben trots om namens het IPV deze tussenrapportage met u te mogen delen.

Kansen IPV voor Landschap Noord-Holland

Voor Landschap Noord-Holland biedt het IPV de kans om veenweiden duurzamer te maken met schoner water en meer biodiversiteit. In dit project bemoeien wij ons met landbouw, maar we maken ook de natuur in het veenweidegebied beter en we hebben invloed op hoe het landschap eruit gaat zien. De producten die uit de natte teelt voortkomen bieden ons  duurzame materialen zoals lisdodden die benut kunnen worden voor isolatie van woningen. Zo leveren we een bijdrage aan de circulaire economie. En via de klimaattafels praten wij mee over het behalen van klimaatdoelen, daarbij staat voor ons de natuur in Noord-Holland voorop.

De tussenrapportage is hieronder te downloaden.